با وجود تصورهای موجود، هوش و حافظه با هم متفاوت هستند. هوش و قدرت آن یک امر ذاتی است، در حالی که حافظه و افزایش قدرت آن فقط به استفاده‌ی درست از روش‌ها بستگی دارد و فقط افرادی که به درستی از حافظه‌ی خود استفاده می‌کنند، دارای حافظه‌ی قوی هستند. پس حافظه یک بخش اکتسابی است، در حالی که هوش به طور کامل ذاتی است.

فرآیند اطلاعات شامل 3 مرحله است:

1-دریافت
2- ثبت 
3-یادآوری

با شناخت انواع حافظه و ویژگی‌های آن می‌توانید به تقویت حافظه و روش‌های درست به خاطرسپاری اطلاعات به سادگی عمل کنید و اطلاعات را به حافظه‌ی بلند‌مدت خود منتقل کنید، تا هر زمان که به آن نیاز داشتید، آن را یادآوری کنید.

انواع حافظه:

متخصص‌های مطالعه و یادگیری، حافظه‌ی انسان را به 3 بخش تقسیم می‌کنند: 

الف –حافظه حسی

ب –حافظه‌ی کوتاه‌مدت

 ج –حافظه‌ی بلند‌مدت

در طول شبانه روز، محرک‌های بیرونی به طور دائم بر گیرنده‌های حسی ما اثر می‌گذارند و پس از قطع محرک، آثار آن‌ها نیز حذف می‌شود. طول مدت نگهداری این اطلاعات در حافظه‌ی حسی، در حدود 1 تا 3 ثانیه است. وقتی مطلبی با استفاده از گیرنده‌های حافظه‌ی حسی

(حافظه‌ی دیداری و شنیداری بیش‌ترین مقدار دریافت را دارند)، دریافت می‌شوند، فقط در صورتی که مورد توجه و دقت قرار بگیرند، به حافظه‌ی کوتاه‌مدت می‌روند. 

شاهد این ادعا، اطلاعات بسیار زیادی است که ما در طول شبانه روز آن‌ها را می‌بینیم، می‌شنویم، لمس می‌کنیم و ... اما فقط تعداد اندکی از آن‌ها به حافظه‌ی کوتاه‌مدت ما منتقل می‌شود، پس:

اگر به اطلاعات دریافتی توجه کنیم، به حافظه‌ی کوتاه مدت منتقل می‌شوند و در غیر این‌صورت، به طور کلی حذف می‌شوند.

حافظه‌ی کوتاه‌مدت

اطلاعات در این حافظه، فقط 15 تا 30 ثانیه می‌ماند. اطلاعات در این حافظه به صورت رمز در می‌آیند و ثبت می‌شوند. گنجایش این حافظه حدود 5 تا 9 ماده‌ی اطلاعاتی است. به طور مثال، به خاطر‌سپاری حروف "ت د م ه ا ت و ک ه ظ ف ا ح" کار بسیار ساده‌ای نیست زیرا 13 ماده‌ی اطلاعاتی است؛ اما اگر همین حروف را از چپ بخوانید، کلمه‌ی حافظه‌ی کوتاه مدت به وجود می‌آید که به آسانی می‌توانیم آن را به خاطر بسپاریم. 

اما چگونه می‌توان اطلاعات را به حافظه‌ی بلندمدت منتقل کرد؟ فرآیند انتقال اطلاعات به حافظه‌ی بلند‌مدت شامل سه مورد: 1- مرور 2 – تداعی 3- تصویر می‌باشد که از بین این سه مورد، مرور بیش‌ترین تأثیر را در انتقال اطلاعات به حافظه‌ی بلند‌مدت دارد.

حافظه بلند‌مدت

گنجایش این نوع حافظه بسیار بالا است و برخی از اطلاعات به صورت ناخودآگاه طبق فرآیندهای گفته شده، به حافظه‌ی بلند‌مدت ما منتقل می‌شوند، ولی ما دسترسی درستی به آن‌ها نداریم. متخصص‌های مطالعه و یادگیری بر این باورند که علت عدم یادآوری مطالب این است که ما کد اطلاعات را در اختیار نداریم، درست مثل زمانی که می‌خواهیم کتابی را از کتابخانه‌ای پیدا کنیم، اما شماره‌ی بایگانی آن را در اختیار نداریم. 

نحوه‌ی کد‌گذاری اطلاعات را در بخش نمودار حافظه توضیح خواهیم داد. اگر بتوانیم مطالب مطالعه شده را به حافظه‌ی بلند‌مدت خود منتقل کنیم، اطلاعات برای همیشه و به میزان نامحدود در حافظه‌ی بلندمدت ما ثبت می‌شوند. (مرور، مؤثرترین روش انتقال اطلاعات به حافظه‌ی بلند‌مدت است.)

مرور

یادگیری، دلیل یادآوری نیست. شکل زیر نشان می‌دهد که چگونه به یادآوردن اطلاعات، کمی بعد از پایان یادگیری اوج می‌گیرد و سپس به سرعت کاهش می‌یابد. در حقیقت، 80 درصد مطالب در مدت 24 ساعت از خاطر می‌رود، مگر آن‌که مرورها کوتاه‌مدت و به موقع انجام شود تا اطلاعات به حافظه‌ی بلندمدت منتقل شود.

اما، مهم‌ترین اصل در مرور، رعایت فواصل درست مرور می‌باشد.

مرورهای بی‌موقع و غیرضروری، به جز اتلاف وقت، هیچ ثمره‌ی دیگری ندارد.

نمودار، فاصله‌های صحیح مرور را طبق منحنی فراموشی نشان می‌دهد.

زمانی که ما مطلبی را یاد می‌گیریم، پس از 24 ساعت، 80 درصد جزئیات از خاطر می‌رود. به همین دلیل لازم است اولین مرور پس از 24 ساعت از اولین یادگیری رخ دهد. در این صورت، اطلاعات در ذهن ما ثبت می‌شود؛ اما پس از یک هفته، اگر بخواهیم اطلاعات را یادآوری کنیم، خواهیم دید که بخشی از آن‌ها را به یاد نمی‌آوریم. 

پس، دومین مرور باید یک هفته بعد باشد و مرور سوم باید در فاصله‌ی یک ماه بعد صورت گیرد. در این صورت ما می‌توانیم به تمامی سؤال‌هایی که مربوط به آن بحث می‌شود، ‌جواب دهیم و پس از مرور چهارم (چهار ماه بعد)، می‌توانیم اطلاعات را به سادگی یادآوری کنیم، چرا که مطالب یاد گرفته شده در حافظه‌ی بلند‌مدت ما ثبت شده‌اند.

نمودار حافظه

همان‌طور که گفته شد، علت عدم به یادآوردن مطالب از حافظه‌ی بلندمدت این است که «رمز» به خاطر‌سپاری آن‌ها را نمی‌دانیم. تنها راه به خاطر‌سپاری اطلاعات از راه کم‌گذر، رسم نمودارهای حافظه است.

برای رسم این نمودارها باید 4 مرحله‌ی زیر را به دقت انجام دهید.

1)یادداشت مرور در کلمه‌های کلیدی در هنگام مطالعه

در مراحل مطالعه‌ی صحیح توضیح خواهم داد که چرا بدون یادداشت‌برداری، هیچ مطالعه‌ای معنا و مفهوم ندارد. در هنگام مطالعه باید از کلمه‌ها و نکته‌های کلیدی یعنی کلمه‌ها و فرمول‌هایی که با دیدن آن‌ها تمام یا قسمتی از متن مرتبط تداعی می‌شود، یادداشت‌برداری کنید. این کار باید همان لحظه انجام شود.

2)مشخص کردن عنوان، نکته‌های کلیدی، نکته‌های فردی این‌کار در ابتدا دشوار به نظر می‌رسد اما پس از این‌که چند بار در هنگام مطالعه، یادداشت‌برداری کنید، تعیین عنوان نکته‌ی اصلی و فرعی بسیار ساده خواهد بود.

عنوان هر مطلب، نشان‌دهنده‌ی اندیشه‌ی کلی است و در برگیرنده‌ی تمامی مطلب‌ها و نکته‌ها است. عنوان، ممکن است یک یا چند کلمه باشد.

نکته‌ی اصلی، اندیشه‌ها، نکته‌ها و فرمول‌های مهم هر مطلب است که روی هم رفته، عنوان را تشکیل می‌دهد.

نکته‌های فرعی، در اصل اطلاعاتی است که ما به آن‌ها نیاز داریم. نکته‌های فرعی موضوع‌هایی هستند مانند تصویرها، مثال‌ها، فرمول‌ها و ... که همگی توضیح‌دهنده‌ی نکته‌ی اصلی می‌باشند.

3)سازمان‌دادن

در این مرحله با استفاده از سطح‌های مختلف معین شده، ابتدا عنوان مطلب را می‌نویسیم، سپس نکته‌های اصلی را می‌نویسیم و سپس با خطوطی، نکته‌های فرعی را نیز به نکته‌های اصلی مربوط متصل می‌کنیم. در اصل کلمه‌ها و نکته‌های کلیدی آماده‌ای هستند که شما باید آن‌ها را در نمودار دسته‌بندی کنید. نمودارهای حافظه در سه نوع شعاعی، شبکه‌ای و سازمانی رسم می‌شوند که با توجه به مطالب کتاب‌های درسی «طرح سازمانی»، مؤثرترین نمودار می‌باشند. در زیر روش رسم نمودار حافظه در نوع سازمانی را مشاهده می‌کنید.

لازم به‌ذکر است که این نمودارها در طول سال تحصیلی با مطالعه‌ی مطالب جدید، تکمیل می‌شوند و نمودار ذکر شده، فقط جهت آموزش مطلب ترسیم شده است.

مزایای رسم نمودارهای حافظه

●کدگذاری مطالب:

تصور کنید که ذهن شما مانند اتاقی است. هر بار که مطلبی را می‌خوانید، در اتاق باز می‌شود و مطلب به درون اتاق پرتاب می‌شود. پس از مدتی که بخواهید اطلاعات را یادآوری کنید، باید از میان حجم بسیار زیادی از مطالب که به صورت پراکنده وارد ذهن شما شده است، آن‌ها را پیدا کنید. بپذیرید که ذهن ما این توانایی را ندارد که اطلاعات پراکنده را به راحتی یادآوری کند. گفته شد که دلایل عدم یادآوری مطالب، در اختیار نداشتن کد مربوط به آن‌هاست. 

به هر طریق که به خاطر بسپارید، به همان طریق هم به یاد می‌آورید. با رسم نمودارهای حافظه، اطلاعات به صورت طبقه‌بندی شده در ذهن و حافظه‌ی ما ثبت می‌شوند و به این ترتیب در هنگام یادآوری می‌توانید با مراجعه‌ی ذهن به قسمت مربوطه، اطلاعات مورد نظر را از نمودار حافظه یادآوری کنید.

●مرور در مدت زمان کوتاه‌تر

اما اگر بخواهیم در هر یک از مراحل مرور، دوباره مطالب مطالعه شده‌ی اولیه را بخوانیم، به طور قطع به زمان بسیار زیادی نیاز خواهیم داشت تا علاوه بر مطالب هر روز، به مرور مطالب، طبق فواصل زمانی بپردازیم.

در صورتی که با رسم نمودارهای حافظه می‌توانیم به راحتی مطالب مطالعه شده در زمان‌های گفته شده را مرور کنیم.

پاسخ به چند نگرانی:

● نگرانی اول: نمی‌توانم کلمه‌ها و نکته‌های همه‌ی فرمول‌ها را پیدا کنم. پیدا کردن این کلمه‌ها، نکته‌ها و فرمول‌ها در ابتدا دشوار است. این یک موضوع طبیعی است، نگران نباشید. یادداشت‌برداری را شروع کنید. 

همه‌ی داوطلبانی که از این روش استفاده کرده‌اند و نتیجه‌های شگفت‌انگیز آن را دیده‌اند، تأیید می‌کنند که در ابتدا به سختی می‌توانستند این کلمه‌ها را استخراج کنند و آن‌ها را از نظر سطح‌های مختلف (عنوان، نکته‌ی اصلی، نکته‌ی فرعی) دسته‌بندی کنند؛ اما پس از چند هفته به راحتی این کار را ادامه داده‌اند. (پس ناامید نشوید، یادداشت‌برداری و رسم نمودار را آغاز کنید.)

● نگرانی دوم: (برای رسم نمودار، راه و وقت نداریم و می‌خواهیم درس بخوانیم.) برخی از داوطلبان نگران هستند که با این‌کار وقت آن‌ها تلف می‌شود و زمانی که می‌توانستند مطالب بیش‌تری را مطالعه کنند، به رسم نمودارها اختصاص داده‌اند. در اینجا ذکر سه نکته ضروری است:

اولاً، در ابتدای سال به دلیل حجم کم مطالب، ممکن است انجام دادن این کار ضروری به نظر نرسد؛ اما با افزایش حجم درس‌ها و نیاز مبرم ما به مرور (مؤثرترین راه انتقال اطلاعات به حافظه‌ی بلند‌مدت)، جزوه و کتاب‌های درسی به ما کمکی نخواهند کرد.

ثانیاً، اگر بخواهیم همه‌ی مطالب را طبق فاصله‌ی زمانی گفته شده مرور کنیم، به طور قطع، مرور نمودارهای حافظه در زمان کوتاه‌تری انجام خواهد شد. پس:

رسم نمودارهای حافظه، سرمایه‌گذاری در وقت است نه اتلاف وقت.

در ضمن، اگر باز هم متقاعد نشدید، داستان تبر را که در مقاله برنامه‌ریزی درسی توضیح دادم، مطالعه کنید. حالا اگر می‌خواهید تبرتان را تیز کنید، شروع کنید، زمان منتظر شما نمی‌ماند. 

ثالثاً، هدف از رسم نمودارهای حافظه، ذکر همه‌ی جزئیات نیست بلکه دسته‌بندی اطلاعات بسیار مهم‌تر است.

استفاده از نمودارهای حافظه، تنها با رعایت صحیح مراحل مرور امکان‌پذیر است. در مرحله‌ی اول مرور، زمانی که می‌خواهید نمودار حافظه را یادآوری کنید، ابتدا عنوان را نگاه کنید و سعی کنید نکته‌های اصلی را به خاطر بیاورید و سپس درستی آن ‌را تحقیق کنید و در مرحله‌ی بعد، با نگاه کردن به عنوان اصلی دو قسمت، سعی در یادآوری نکته‌های فرعی داشته باشید. 

در تمامی مراحل، جزوه و کتاب‌های درسی متوسط را در دسترس خود قرار دهید و مطالبی را که نمی‌توانید یادآوری کنید، از روی جزوه یا کتاب‌های درسی مطالعه کنید. 

تاریخ مرور  4

تاریخ مرور 3

تاریخ مرور 2

تاریخ مرور 1

شماره الگو

نام مبحث

نام درس

ردیف

یادتان باشد علت این‌که مطالبی را که در گذشته می‌خواندید، فراموش می‌کردید، این بود که مراحل مرور را به درستی انجام نمی‌دادید؛ پس اگر طبق فراموشی، مطالب را مرور کنید، به طور قطع می‌توانید آن‌ها را به خوبی یادآوری کنید. مرور بدون نمودار حافظه هیچ تأثیری نخواهد داشت.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: